ਸਵੱਛਤਾ : ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਿਸ ਦੀ

Hygiene : ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਿਸ ਦੀ

ਸਵੱਛਤਾ ਭਾਵ ਸਫ਼ਾਈ, ਇਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਵਰਗ ਜਾਂ ਭਗਵਾਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਧਾਰਮਿਕ ਗੰ੍ਰਥਾਂ ‘ਚ ਵੀ ਸਵੱਛਤਾ ਨੂੰ ਵਿਸੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਪੂਜਾ ਪਾਠ, ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ੁਭ ਕਾਰਜ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਫ਼ਿਰ ਕੋਈ ਵੀ ਤੀਜ਼ ਤਿਉਹਾਰ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਭਾਵ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਜਾਰੀ ਹੈ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਸੰਮੇਲਨ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਸਵੱਛਤਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਯਤਨ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ 1986 ‘ਚ ਸੈਂਟਰਲ ਰੂਰਲ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਫ਼ਿਰ 1999 ‘ਚ ਕੰਪਰੀਹੈਂਸ਼ਿਵ ਰੂਰਲ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਇਸ ‘ਚ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ

ਸੰਨ 2003 ‘ਚ ਟੋਟਲ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ ਕੈਂਪੇਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਇਸ ‘ਚ ਸਾਫ਼ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ‘ਚ ਪਖਾਨੇ ‘ਤੇ ਰੋਕ ਨੂੰ ਪੰਚਾਇਤ, ਪਿੰਡ, ਬਲਾਕ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹਾ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਭ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਨਿਰਮਲ ਗ੍ਰਾਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਰੱਖੀ ਗਈ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵੀ ਨਿਰਮਲ ਗ੍ਰਾਂਮ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ

1 ਅਪਰੈਲ 2012 ਨੂੰ ਨਿਰਮਲ ਭਾਰਤ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ‘ਚ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਦੋਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਇਸ ‘ਚ ਨਿੱਜੀ ਪਖਾਨੇ, ਸਕੂਲ, ਆਂਗਣਵਾੜੀ ‘ਚ ਪਖਾਨੇ, ਠੋਸ ਅਤੇ ਤਰਲ ਕਚਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਏ ਪਖਾਨੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ 2 ਅਕਤੂਬਰ 2014 ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੱਲੋਂ ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ‘ਚ 62000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਖਰਚ ਆਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ‘ਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਵੇਗਾ

Hygiene | ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ : 1 .2.100 ਫ਼ੀਸਦੀ ਕਚਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ 3. ਸਫ਼ਾਈ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ‘ਚ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣਾ 4. ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ 5. ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸੈਕਟਰ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ‘ਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ 3 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਣਗਿਣਤ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੰਕਲਪ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਫ਼ਨੇ ‘ਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇਣਗੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ‘ਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਸਵੱਛਤਾ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣੇ ਹਨ

ਜਿਵੇਂ 1882 ਦਾ ਟਿਜਮੈਂਟ ਐਕਟ ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ 1927 ਦਾ ਇੰਡੀਅਨ ਫਾਰਰੇਸਟ ਐਕਟ ਇਸ ਤਹਿਤ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣਾ ਹੈ 1948 ਦਾ ਫੈਕਟਰੀ ਐਕਟ ਜੋ ਕਾਮਿਆਂ ਲਈ ਚੰਗਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ 1970 ਦਾ ਮਰਚੈਂਟ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਐਕਟ ਜਿਸ ‘ਚ ਜਹਾਜ਼ ‘ਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ‘ਤੇ ਹੀ ਸੁੱਟਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 1972 ਦਾ ਵਾਈਲਡ ਲਾਈਫ਼ ਪ੍ਰੋਟਕਸ਼ਨ ਐਕਟ ਜੋ ਸਾਰੇ ਪਸ਼ੂ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਰਗੇ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਸ਼ੂ ਜਾਂ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਬੰਧਕ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਉਹ ਮਾਰਨਾ ਇਸ ਤਹਿਤ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ

Hygiene | 1977 ਦਾ ਵਾਟਰ ਪ੍ਰ੍ਰੀਵੇਂਸ਼ਨ ਐਕਟ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾ ਦੂਸ਼ਿਤ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਿਆ ਹੈ 1982 ਦਾ ਐਟਾਮਿਕ ਐਨਰਜੀ ਐਕਟ ਜਿਸ ‘ਚ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰੇਡੀਯੋਧਰਮੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨਾਲ ਫੈਲੀ ਗੰਦਗੀ ਨਾਲ ਨਿਪਟਣਾ ਹੈ 1986 ਦਾ ਐਨਵਾਇਰਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਟਕਸ਼ਨ ਐਕਟ ਇਸ ‘ਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾਲ ਬਚਾਉਣਾ ਹੈ 1988 ਦਾ ਮੋਟਰ ਵਹੀਕਲ ਐਕਟ ਇਸ ‘ਚ ਆਵਾਜਾਈ ਵੱਲੋਂ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨਾ ਹੈ 2002 ਦਾ ਬਾਇਓਲਾਜਿਕਲ ਡਾਇਵਰਸਿਟੀ ਐਕਟ ਜੋ ਫ਼ਸਲੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਭਾਰਤ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਖੇਤੀ ‘ਚੋਂ ਨਿਕਲੀ ਗੰਦਗੀ ਦਾ ਠੀਕ ਨਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਵੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ‘ਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ ਧਰਮ ਗੰੰ੍ਰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਲ -ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਸਵੱਛਤਾ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਬੀਰ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ?:?

ਕਬੀਰਾ ਕੂਆਂ ਏਕ ਹੈ ਪਾਣੀ ਭਰੇ ਅਨੇਕ  ਬਰਤਨ ਮੇਂ ਹੀ ਭੇਦ ਹੈ ਪਾਣੀ ਸਭ ਮੇਂ ਏਕ

ਸਵੱਛਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਾਂ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਸਵੱਛ ਮੁਹਿੰਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਤੇ ਫ਼ਿਰ ਪਿੱਛੇ ਕਦਮ ਹਟਾ ਲਵੇ, ਇਸ ਨਾਲ ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਸਵੱਛਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਜਿਵੇਂ ਸਵੱਛਤਾ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਹੈ ਇੱਕ ਕਦਮ ਸਵੱਛਤਾ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਗੰਦਗੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕੰਮ ‘ਚ ਰੁਕਾਵਟ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਹਰ ਸਾਲ ਹਰੇਕ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਔਸਤਨ 6500 ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਗਰੀਬ ਲੋਕ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਹਰ ਸਾਲ 12000 ਤੋਂ 15000 ਤੱਕ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖੀਏ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਭਾਰਤੀ 6500 ਹਰ ਸਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਦਾ ਹੈ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ‘ਚ ਪਖਾਨਾ, ਭਾਰਤ ‘ਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਗੰਦਗੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ ਇਹ ਗੰਦਗੀ ਸਾਲਾਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਉਹ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਫੈਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਬਾਰ ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਸੀਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕੱਲੇ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੀ ਫਰਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਫਰਕ ਪੈਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਸਵੱਛਤਾ ਮਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜਨਗੇ, ਫ਼ਿਰ ਹੀ ਤਾਂ ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਤਸਵੀਰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਮਤ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਥੋਂ ਹਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਸਵੱਛਤਾ ਵੱਲ ਕਦਮ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ ਫ਼ਿਰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ

ਲੋਕ ਜੁੜਦੇ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਕਾਰਵਾਂ ਬਣਦਾ ਜਾਵੇਗਾ :

ਕੌਨ ਕਹਿਤਾ ਹੈ  ਕਿ ਆਸਮਾਨ ਮੇਂ ਸੁਰਾਖ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਏਕ ਪੱਥਰ ਤੋ ਤਬੀਅਤ ਸੇ ਉਛਾਲੋ ਯਾਰੋ
ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਧਰਮ ਗੰ੍ਰਥਾਂ ‘ਚ ਜਲ, ਅਗਨੀ, ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਕਿਵੇਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ
ਡਾ. ਸੰਜੀਵ ਕੁਮਾਰੀ

ਹੋਰ ਅਪਡੇਟ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Facebook ਅਤੇ Twitter ‘ਤੇ ਫਾਲੋ ਕਰੋ