ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ’ਚੋਂ ‘ਸੰਦੂਕ’
ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਿਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ’ਚੋਂ ‘ਸੰਦੂਕ’
ਸੰਦੂਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਹਰ ਘਰ ਵਿਚ ਸੰਦੂਕ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸੰਦੂਕ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਇੱਕ ਵਰਗਾਕਾਰ ਬਕਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਦਾਜ ਵਿੱਚ ਲੋਹੇ ਦੀ ਪੇਟੀ ਜਾਂ ਅ...
ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ, ਬਲਦੇਵ ਇਕਵੰਨ
ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ, ਬਲਦੇਵ ਇਕਵੰਨ
ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਲਦੇਵ ਇਕਵੰਨ ਨੇ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਬਲਦੇਵ ਇਕਵੰਨ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚਲੀ ਸਰਲਤਾ ਅਤੇ ਠੇਠ ਪੰਜਾਬੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਨਾਮਵਰ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। ਚਾਲੀ ਮੁਕਤਿਆਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਸ੍ਰ...
ਬਟਵਾਰੇ ਸਮੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ’ਚੋਂ ਉੱਜੜ ਕੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਆ ਕੇ ਵੱਸੇ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੂਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਸੱਚੀ ਦਾਸਤਾਨ…!
ਬਟਵਾਰੇ ਸਮੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ’ਚੋਂ ਉੱਜੜ ਕੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਆ ਕੇ ਵੱਸੇ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੂਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਸੱਚੀ ਦਾਸਤਾਨ...!
ਪਿੰਡ ’ਚ ਕੋਈ 75 ਤੋਂ 80 ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ, 25 ਤੋਂ 30 ਪਰਿਵਾਰ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਤੇ 35 ਤੋਂ 40 ਪਰਿਵਾਰ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਨ। ਫਜਲ ਖਾਨ, ਫਤਹਿ ਦੀਨ (ਤਰਖਾਣ), ਜਮਾਲਦੀਨ ...
ਫੁਲਕਾਰੀ ਤੇ ਬਾਗ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ
ਫੁਲਕਾਰੀ ਤੇ ਬਾਗ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ
ਕਦੇ ਫੁਲਕਾਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਸੀ। ਅੱਜ ਫੁਲਕਾਰੀ ਕੱਢਣਾ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਫੁਲਕਾਰੀ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਬੁਝਾਰਤ ਬਣ ਕੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਗੀਤਾਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਿਮਟ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਕਿਸੇ ਨੇ ਫੁਲਕਾਰੀ ਦੇਖਣੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਜ਼ਾਇਬ ਘਰਾਂ ਵ...
ਖਿਡਾਰੀ ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ, ਰਣਬੀਰ ਬਡਵਾਲ
ਖਿਡਾਰੀ ਤੇ ਲਿਖਾਰੀ, ਰਣਬੀਰ ਬਡਵਾਲ
ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ‘ਬਡਵਾਲ’ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚਲੀ ਬਿਰਹਾ, ਸੂਫੀ ਰੰਗਤ ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬਾਕੀ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਵਖਰਾਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ-ਲਿਖਦਾ ਦਰਦਾਂ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਜਾਂਦਾ ਏ, ਤੇ ਪੜ੍...
ਅਲੋਪ ਹੋਇਆ ਪਿੰਡਾਂ ’ਚੋਂ ਚੁਰਾਂ ’ਤੇ ਰੋਟੀਆਂ ਲਾਹੁਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ਼
ਅਲੋਪ ਹੋਇਆ ਪਿੰਡਾਂ ’ਚੋਂ ਚੁਰਾਂ ’ਤੇ ਰੋਟੀਆਂ ਲਾਹੁਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ਼
ਸਵਾਣੀਆਂ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਟੀਆਂ ਪਕਾਉਂਦੀਆਂ ਨਾ,
ਅਲੋਪ ਹੋਇਆ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁਰਾਂ ਦਾ ਰਿਵਾਜ਼ ਜੀ।
ਪੈਲੇਸਾਂ ’ਚ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਉੱਕਾ-ਪੁੱਕਾ ਖਾਣਾ ਵਿੱਚੇ,
ਆਪ ਹੋ ਸਿਆਣੇ ਬਹੁਤਾ ਖੋਲ੍ਹੀਏ ਕੀ ਪਾਜ ਜੀ।
ਬਿਮਾਰੀਆਂ ’ਚ ਗ੍ਰਸਤ ਹੋਇਆ ਸਾਰਾ...
‘‘ਨੀ ਮੈਂ ਕੱਤਾਂ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਨਾਲ, ਚਰਖਾ ਚੰਨਣ ਦਾ…’’
‘‘ਨੀ ਮੈਂ ਕੱਤਾਂ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਨਾਲ, ਚਰਖਾ ਚੰਨਣ ਦਾ...’’
‘ਚਰਖਾ’ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਚਰਖ’ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਗੋਲ ਚੱਕਰ। ਚਰਖਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਤੇ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਤਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤ ਬਣਿਆ ‘ਕੂਕੇ ਚਰਖਾ ਬਿਸ਼ਨੀਏ ਤੇਰਾ, ਨੀ ਲੋਕਾਂ ਭਾਣੇ ਮੋਰ...
ਆਓ! ਜਾਣੀਏ ਆਟਾ ਪੀਹਣ ਵਾਲੀ ਹੱਥ ਚੱਕੀ ਦੀ ਬਣਤਰ ਬਾਰੇ
ਆਓ! ਜਾਣੀਏ ਆਟਾ ਪੀਹਣ ਵਾਲੀ ਹੱਥ ਚੱਕੀ ਦੀ ਬਣਤਰ ਬਾਰੇ
ਆਓ ! ਅੱਜ ਆਟਾ ਪੀਹਣ ਵਾਲੀ ਹੱਥ ਚੱਕੀ ਦੀ ਬਣਤਰ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੀਏ । ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲਗਭਗ ਦੋ-ਢਾਈ ਫੁੱਟ ਦੇ ਗੋਲ ਆਕਾਰ ਦੇ ਪੱਥਰ, ਜੋ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਲਗਭਗ ਦੋ-ਦੋ ਇੰਚ ਮੋਟਾਈ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।ਥ...
ਕਿੱਥੇ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਿਆ ਬਚਪਨ ਵਾਲਾ ਨਲਕਾ?
ਕਿੱਥੇ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਿਆ ਬਚਪਨ ਵਾਲਾ ਨਲਕਾ?
ਬਹੁਤ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਬਚਪਨ ਨਲਕੇ ਦੇ ਸੰਗ ਬੀਤਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ ਵੀ ਨਲਕੇ ਦੇ ਸੰਗ ਹੀ ਬੀਤਿਆ ਹੈ। ਨਲਕਾ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਦਾ ਆਮ ਸਰੋਤ ਸੀ। ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਕੁ ਫੁੱਟ ਉ...
ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ ਰੱਜਵਾਂ ਜੱਸ ਖੱਟਣ ਵਾਲਾ ਸ. ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ
ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ ਰੱਜਵਾਂ ਜੱਸ ਖੱਟਣ ਵਾਲਾ ਸ. ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ
ਸਿੱਖੀ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਨੂੰ ਹਾਜ਼ਰ-ਨਾਜ਼ਰ ਜਾਣ ਕੇ ਸਵੇਰੇ-ਸ਼ਾਮ ਸਰਬੱਤ ਦਾ ਭਲਾ ਲੋਚਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲੋਚਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪੂਰੇਖ਼ਰੇ ਉੱਤਰਨ ਦੀ ਆਸ ਇੱਕ ਸਮਰਪਿਤ ਸਿੱਖਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕੋਲੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੇਵਾ, ਸਿਮਰਨ ਅਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਜੀਵਨ ਸਿੱਖ ਫ਼ਲ...
ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ ਝਾਲਰ ਤੇ ਘੁੰਗਰੂਆਂ ਵਾਲੀ ਪੱਖੀ
ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ ਝਾਲਰ ਤੇ ਘੁੰਗਰੂਆਂ ਵਾਲੀ ਪੱਖੀ
ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਘੁੰਗਰੂਆਂ ਵਾਲੀ ਪੱਖੀ ਦਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਪੱਖੀ ਦੀ ਥਾਂ ਕੂਲਰ, ਏ.ਸੀ., ਪੱਖਿਆਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਦਾਦੀ ਜੀ ਲਗਭਗ ਨੱਬੇ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੱਖੀ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਕੁੱਝ ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਹਨਾਂ...
ਆਓ! ਜਾਣੀਏ ਕੀ ਹਨ, ਤੰਗਲੀ, ਰੰਬਾ ਤੇ ਦਾਤਰੀ
ਆਓ! ਜਾਣੀਏ ਕੀ ਹਨ, ਤੰਗਲੀ, ਰੰਬਾ ਤੇ ਦਾਤਰੀ
ਖੇਤੀ ਦੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਦ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਲ਼, ਪੰਜਾਲੀ, ਤੰਗਲੀ, ਦਾਤਰੀ, ਰੰਬਾ ਆਦਿ। ਤੰਗਲੀ, ਰੰਬਾ ਤੇ ਦਾਤਰੀ ਵੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ। ਇਹ ਹਰ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਘਰ ਆਮ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਧੁਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨੀ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ...
ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਵਕਾਲਤ ਦਾ ਸੁਮੇਲ, ਪ੍ਰਵੀਨ ਸ਼ਰਮਾ ‘ਰਾਉਕੇ ਕਲਾਂ’
ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਵਕਾਲਤ ਦਾ ਸੁਮੇਲ, ਪ੍ਰਵੀਨ ਸ਼ਰਮਾ ‘ਰਾਉਕੇ ਕਲਾਂ’
ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਸ਼ਰਮਾ ‘ਰਾਉਕੇ ਕਲਾਂ’ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਕਲਾ ਰੰਗ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਗਰੁੱਪ ਵਿਚਲੇ ‘ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਘੋਲ ਮੁਕਾਬਲਾ’ ਦੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਹ...
ਵਾਟਰ ਸਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ
ਵਾਟਰ ਸਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ
ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਪਰ ਘੱਟ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਜਲ ਚੱਕਰ, ਭਾਵ ਵਾਟਰ ਸਾਈਕਲ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਧਿਐਨ ਕਰਕੇ ਰਿਸਰਚ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਵਾਟਰ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਅੱਜ...
ਕਦੇ ਬੱਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦੀਵੇ ਡੰਗਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦਲਾਨ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ
ਕਦੇ ਬੱਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦੀਵੇ ਡੰਗਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦਲਾਨ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ
ਪੁਰਾਤਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਜੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਂਡੂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਾਲੇ ਬਿਜਲੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਹੁੰਚੀ, ਪਰ ਡੰਗਰ ਵੱਛਾ ਬਲਦ ਊਠ ਰੱਖਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਚਰਮ ਸੀਮਾ ’ਤੇ ਸੀ। ਕਰੀਬ-ਕਰੀਬ ਸਾਰੇ ਹੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁ...