ਮਹਿੰਗੀ ਖਾਦ ਦਾ ਬਦਲ ਲੱਭਣਾ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ
ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਆਪਣੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਜਰੂਰਤਾਂ ਲਈ ਦਰਾਮਦ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਲਾਗਤ ਖਣਿਜ ਸਰੋਤਾਂ ਵਾਲੇ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। 2021-22 ਵਿੱਚ, ਮੁੱਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਸਾਰੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ $12.77 ਬਿਲੀਅਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਛੂਹ ਗਈ। 2021-22 ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਖਾਦ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਦਾ ਕੁੱਲ ਮੁੱਲ 24.3 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ।
ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਕੀਮਤ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਵੀ ਆਯਾਤ ਇਨਪੁਟਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਜਾਂ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਲਾਗਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫਰਕ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਬਸਿਡੀ ਵਜੋਂ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਹਿੰਗਾ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਵੀ ਇਸ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ; ਰਾਕ ਫਾਸਫੇਟ ਡੀਏਪੀ (ਡਾਇਮੋਨੀਅਮ ਫਾਸਫੇਟ) ਅਤੇ ਐਨਪੀਕੇ ਖਾਦਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਦਰਾਮਦ ’ਤੇ 90 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨਿਰਭਰ ਹੈ।
ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਯੂਰੀਆ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਫੀਡਸਟਾਕ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਰੀ-ਗੈਸਫਾਈਡ ਐਲਐਨਜੀ ਦੀ ਖਪਤ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਖੇਤਰ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ 41 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ। ਅੰਤਰਰਾਸਟਰੀ ਬਾਜਾਰ ਵਿਚ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਖਾਦ ਦੀ ਕੀਮਤ ’ਤੇ ਵੀ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ’ਤੇ ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਬੋਝ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਉੱਚ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਖਾਦਾਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਯੂਰੀਆ, ਡੀਏਪੀ ਅਤੇ ਐਮਓਪੀ (ਮਿਊਰੇਟ ਆਫ ਪੋਟਾਸ਼) ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਜਾਂ ਘਟਾਉਣਾ ਪੈਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਯੂਰੀਆ ਵਿੱਚ ਯੂਰੀਆ ਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਇਨ੍ਹੀਬੀਟਰ ਮਿਸ਼ਰਣ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।ਇਹ ਫਸਲ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਘੱਟ ਯੂਰੀਆ ਦੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਤਰਲ ਨੈਨੋ ਯੂਰੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਤਿ-ਛੋਟੇ ਕਣਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਲਕ ਖਾਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਪੌਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉੱਚ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਡੀਏਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ; ਹੋਰ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪੀ ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
ਇਹ ਉੱਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਖਾਦਾਂ (ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ, ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਸਲਫੇਟ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ, ਆਦਿ) ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਬਦਲਵੇਂ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਸਰੋਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੋਟਾਸ਼ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਐਬਸਟਰੈਕਟ ਆਦਿ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਵੀ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਸਿੰਗਲ ਸੁਪਰ ਫਾਸਫੇਟ (16 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਤੇ 11 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ 20:20:0:13 ਅਤੇ 10:26:26 ਵਰਗੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਲੋੜ-ਆਧਾਰਿਤ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਖਾਦ ਪਲਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਧਾਉਣ ਦੁਆਰਾ ਖਾਦ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ’ਤੇ ਮੁੜ-ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ।
ਉੱਚ-ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਜਾਂ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ- ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਯੂਰੀਆ (46 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਮੱਗਰੀ), (18 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਤੇ 46 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ) ਅਤੇ (60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ)। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਯੂਰੀਆ ਵਿੱਚ ਯੂਰੀਆ ਅਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਇਨ੍ਹੀਬੀਟਰ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ। ਇਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਸਾਇਣ ਹਨ ਜੋ ਯੂਰੀਆ ਨੂੰ ਹਾਈਡੋਲਾਈਜ ਕਰਨ ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰਦੇ ਹਨ (ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਮੋਨੀਆ ਗੈਸ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸਨੂੰ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਨਾਈਟ੍ਰਾਈਫਾਈਡ (ਲੀਚਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਾਂ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ)।
ਡੀਏਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ; ਹੋਰ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪੀ ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ-ਵਿਸਲੇਸਣ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਦਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ: ਉੱਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਵਰਤੋਂ-ਕੁਸ਼ਲ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸੀਲ ਖਾਦਾਂ (ਪੋਟਾਸੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ, ਪੋਟਾਸੀਅਮ ਸਲਫੇਟ, ਕੈਲਸੀਅਮ ਨਾਈਟ੍ਰੇਟ, ਆਦਿ) ਅਤੇ ਵਿਕਲਪਕ ਸਵਦੇਸੀ ਖਾਦਾਂ ਨੂੰ ਹਰਮਨਪਿਆਰਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਲਈ ਇੱਕ ਠੋਸ ਯਤਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਟੈਪ ਕਰੋ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਗੁੜ-ਅਧਾਰਤ ਡਿਸਟਿਲਟ ਸਪੈਂਟ-ਵਾਸ ਅਤੇ ਸੀਵੀਡ ਐਬਸਟਰੈਕਟ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪੋਟਾਸ਼)।
ਉੱਚ-ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਸੀਮਤ/ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਯੋਜਨਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣੇ ਬਿਨਾਂ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਕਿ ਦਾ ਢੁੱਕਵਾਂ ਬਦਲ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਹੜੀ ਕੰਪਲੈਕਸ ਜਾਂ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯੂਰੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗਾਂ ਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ’ਤੇ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ, ਬਲਕਿ ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਮੋਡ ’ਤੇ ਫੈਲਾਉਣ।
ਪਿ੍ਰਅੰਕਾ ਸੌਰਭ,
ਆਰੀਆ ਨਗਰ, ਹਿਸਾਰ (ਹਰਿਆਣਾ)
ਮੋ. 70153-75570
ਹੋਰ ਅਪਡੇਟ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Facebook ਅਤੇ Twitter,Instagram, Linkedin , YouTube‘ਤੇ ਫਾਲੋ ਕਰੋ
