ਪਿਛਲੇ ਨੌ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ’ਚੋਂ 61 ਫੀਸਦੀ ਘਟੀਆਂ | Environmental Crisis
Environmental Crisis: ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਸਥਾ, ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਅਨ ਫਾਰ ਕੰਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਆਫ ਨੇਚਰ, ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੇ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਬਚਾਅ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਈਯੂਸੀਏਐਨ ਲਾਲ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਕੁੱਲ 172,620 ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 48,646 ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। Environmental Crisis
ਇਹ ਖਬਰ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Punjab Government News: ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਐਕਸ਼ਨ ’ਚ ਮਾਨ ਸਰਕਾਰ, ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਸਖਤ ਆਦੇਸ਼
ਆਰਕਟਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੀਲ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਹੂਡਡ ਸੀਲ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਈ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ’ਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਹੱਲ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ’ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ’ਚ ਭਾਰੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਰਕਟਿਕ ਖੇਤਰ ’ਚ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਤਾਪਮਾਨ ’ਚ ਅਸਧਾਰਨ ਵਾਧਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਰਕਟਿਕ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਗੁਣਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। Environmental Crisis
ਪਿਛਲੇ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਔਸਤ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਭਗ 2.5 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਮੋਟਾਈ ਤੇ ਮਿਆਦ ’ਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਕਿ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਆਰਕਟਿਕ ’ਚ ਔਸਤਨ 7.5 ਮਿਲੀਅਨ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਬਰਫ਼ ਸੀ, ਹੁਣ ਇਹ ਸੁੰਗੜ ਕੇ 4 ਮਿਲੀਅਨ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਲਗਭਗ 45 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬਰਫ਼ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਬਰਫ਼ ਹੈ ਜਿਸ ’ਤੇ ਹੂਡਡ ਸੀਲ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸੀਲਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ, ਆਰਾਮ ਤੇ ਭੋਜਨ ਲਈ ਸਥਿਰ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਰਫ਼ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਚੱਕਰ ’ਚ ਵਿਘਨ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਰ ਨੂੰ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਵਧਦੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਆਵਾਜਾਈ, ਤੇਲ ਤੇ ਗੈਸ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਾਪਮਾਨ ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਵੀ ਸੀਲਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਰਕਟਿਕ ਵਿੱਚ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 25 ਫੀਸਦੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਤੇਲ ਤੇ ਗੈਸ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਹ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਸ਼ੋਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਭੋਜਨ ਲੱਭਣ ਤੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੇਕਰ ਤਾਪਮਾਨ ਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਇਸੇ ਦਰ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰਹੀਆਂ, ਤਾਂ ਅਗਲੇ 20 ਤੋਂ 30 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੱਡਡ ਸੀਲ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 70 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਘੱਟ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਵੇਗਾ ਬਲਕਿ ਪੂਰੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਧਿਐਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 61 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ’ਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ। 2016 ਵਿੱਚ, ਇਹ ਅੰਕੜਾ 44 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਰਫ ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 17 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਵਾਧੂ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। 11,185 ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, 1,256 ਹੁਣ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਸ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਕਾਰਨ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਨਾਲ ਵਿਸਥਾਰ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ’ਚ, ਲਗਭਗ 12 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈਕਟੇਅਰ ਜੰਗਲ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। Environmental Crisis
ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਨੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਤੇ ਭੋਜਨ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਮਾਰਗਾਂ ’ਚ ਵਿਘਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਛੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਤੁਲਨ ’ਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੜੀ ਵੀ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਪੰਛੀ ਇੱਕ ਮੌਸਮ ’ਚ ਲਗਭਗ 40,000 ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜੇ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਕੀੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੱਖਾਂ ਪੰਛੀ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਬੀਜ ਖਿਲਾਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜੰਗਲ ਤੇ ਖੇਤ ਦੋਵੇਂ ਹਰੇ ਭਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਗਿਰਾਵਟ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹ ਗਿਰਾਵਟ ਜਾਰੀ ਰਹੀ, ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਭੋਜਨ ਲੜੀ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੀ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਮਨੁੱਖੀ ਲਾਲਚ ਤੇ ਬੇਕਾਬੂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈ – ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ, ਨਦੀਆਂ ’ਤੇ ਬੇਲੋੜੇ ਬੰਨ੍ਹ, ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ – ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੱਕ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਰਕਟਿਕ ਬਰਫ਼ ਦਾ ਪਿਘਲਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਧਰੁਵੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸੰਕਟ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਏਗਾ, ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਮੌਨਸੂਨ ਦੇ ਪੈਟਰਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦੇਵੇਗਾ।
ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾੜ ਦੇਵੇਗਾ। ਰਿਪੋਰਟ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਕਾਸ ਮਾਡਲਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ’ਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ, ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਰਗੇ ਕਦਮ ਤੁਰੰਤ ਚੁੱਕੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ—ਊਰਜਾ ਸੰਭਾਲ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ, ਅਤੇ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁੰਜੀ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਜਾਗੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਧਰਤੀ ਨਾ ਤਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ। Environmental Crisis
(ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ)
ਦੇਵੇਂਦਰਰਾਜ ਸੁਥਾਰ
