Bhutki Sabzi: ਅਣੂ। ਨੇਪਾਲ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਿਹਾਰ ਸੂਬੇ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ ’ਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖਾਸ ਤੇ ਦੁਰਲੱਭ ਸਬਜ਼ੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ‘ਭੁਟਕੀ’ ਜਾਂ ‘ਫੁੱਟਕੀ’ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਬਜ਼ੀ ਨੂੰ ਮਸ਼ਰੂਮ ਦੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੀਂਹ ਦੇ ਮੌਸਮ ’ਚ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀਮਕ ਦੇ ਟਿੱਲਿਆਂ ਨੇੜੇ ਉੱਗਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸੁਆਦ, ਪੋਸ਼ਣ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੁਸ਼ਬੂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਸਥਾਨਕ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।
ਇਹ ਖਬਰ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਵੱਡਾ ਹਾਦਸਾ, 50 ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ਕੰਧ ਡਿੱਗੀ, ਔਰਤ ਸਮੇਤ 8 ਦੀ ਮੌਤ
ਕੌਣ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਇਹ ਸਬਜ਼ੀ? | Bhutki Sabzi
ਭੁੱਟਕੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਓਰਾਓਂ ਤੇ ਥਾਰੂ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਤਰਾਈ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਚੰਪਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ’ਚ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਬਾਇਲੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਇਸ ਸਬਜ਼ੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ, ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸੁਆਦੀ ਪਕਵਾਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਹੈ।
ਭਾਲੂਆਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ
ਜੰਗਲਾਂ ’ਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਭਾਲੂ ਇਸ ਸਬਜ਼ੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁਆਦ ਨਾਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਭੂਟਕੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਉੱਗਦੀ ਹੈ, ਭਾਲੂ ਆਪਣੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਵੀ ਇਸ ਸਬਜ਼ੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਮੀਂਹ ’ਚ ਉੱਗਦੀ ਹੈ, ਸਿਉਂਕ ਦੇ ਟਿੱਲਿਆਂ ਦੇ ਨੇੜੇ | Bhutki Sabzi
ਭੂਟਕੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਾਨਸੂਨ ਦੇ ਮੌਸਮ ’ਚ ਉੱਗਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਉਂਕ ਦੇ ਟਿੱਲਿਆਂ ਤੇ ਸੜੀ ਹੋਈ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉੱਗਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਦਿਲਚਸਪ ਤੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਨਾਲ ਬਣੀ ਸੁਆਹ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਉੱਗਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਉੱਪਰਲਾ ਰੰਗ ਅਕਸਰ ਕਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਸਨੂੰ ਧੋਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਅੰਦਰੋਂ ਚਿੱਟਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ।
ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜੋਖਮ ਭਰਿਆ
ਕਿਉਂਕਿ ਭੂਟਕੀ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ ’ਚ ਉੱਗਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਤੇ ਜੋਖਮ ਭਰਿਆ ਕੰਮ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਦੀ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਸੰਪਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਜੰਗਲਾਤ ਐਕਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੰਗਲ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਿਆਉਣਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਪਰਾਧ ਹੈ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕੁਝ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ’ਚ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਬਾਜ਼ਾਰ ’ਚ ਉੱਚੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ’ਤੇ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | Bhutki Sabzi
ਇਸ ਵਿਲੱਖਣ ਸਬਜ਼ੀ ਦੀ ਮੰਗ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਸਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ’ਚ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ 500 ਤੋਂ 1000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਕੁਝ ਵਪਾਰੀ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਕੀਮਤਾਂ ’ਤੇ ਵੇਚਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸਫਾਈ ’ਚ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਮਿਹਨਤ | Bhutki Sabzi
ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਅੰਦਰ ਉੱਗਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਪਕਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਦੀ ਸਫਾਈ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ’ਤੇ ਜੰਗਲ ਦੀ ਸੁਆਹ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰਤ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਧੋਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਹੀ ਇਹ ਖਾਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਭੁੱਟਕੀ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ’ਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੌਸ਼ਟਿਕਤਾ, ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸਬਜ਼ੀ
ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭੁੱਟਕੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਆਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੱਤ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ’ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ, ਪਰ ਸਥਾਨਕ ਅਨੁਭਵਾਂ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਠੰਢਾ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਆਦਿਵਾਸੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ | Bhutki Sabzi
ਭੁੱਟਕੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਬਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਕਬਾਇਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਖਾਸ ਮੌਕਿਆਂ ’ਤੇ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਆਦ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਭਵਿੱਖ ’ਚ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ | Bhutki Sabzi
ਜੇਕਰ ਇਸ ਸਬਜ਼ੀ ’ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੁਪਰਫੂਡ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਹਾਲਤਾਂ ’ਚ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ’ਚ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਇਹ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ’ਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜੰਗਲ ਦੀ ਅਣਕਹੀ ਕਹਾਣੀ
ਭੁੱਟਕੀ ਵਰਗੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਣਗਿਣਤ ਰਾਜ਼ ਤੇ ਔਸ਼ਧੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਭੁੱਟਕੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਆਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
