ਅਜੇ ਵੀ ਸਕੂਲ ਨਾ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ
ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਤਰੱਕੀ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 49.58% ਹੈ। ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਘੱਟ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਤੇ ਅਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਡੂੰਘੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹਨ।
50% ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ 12ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 25 ਫੀਸਦੀ ਲੜਕੀਆਂ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ 12ਵੀਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੀ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਪੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਿੰਤਿਤ ਹਨ।
1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਉੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਲੜਕਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਉੱਚੀ ਦਰ ਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਘੱਟ ਹਾਜਰੀ ਕਾਰਨ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਸਕੂਲ ਨਾ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਅੰਤਰ-ਰਾਜੀ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਧਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿੱਦਿਅਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੱਛੜੇ ਰਾਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਨੇ ਕੇਰਲਾ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ ਵਰਗੇ ਬਿਹਤਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਨ ਲਈ ਅਜੇ ਵੀ ਲੰਮਾ ਸਫਰ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਵਾਲੇ ਕਲਾਸਰੂਮ, ਗੈਰ-ਹਾਜਰ ਅਧਿਆਪਕ, ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਪਖਾਨਿਆਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਆਮ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਸਕੂਲ ਜਾਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਘਰ- ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਅਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰਵ-ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਆਹ। ਔਖੇ ਵਿੱਤੀ ਹਾਲਾਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਾਰਨ, ਪਰਿਵਾਰ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਨਜਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਰੁਜਗਾਰ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਬਹੁਤ ਨੀਵਾਂ ਹੈ। ਉਹ ਵਿਕਾਸਵਾਦ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਚਰਚਾ ਤੋਂ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ।
ਅੱਜ, ਦੇਸ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ 18 ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 11 ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੁਣ ਔਰਤਾਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ ਹੈ। 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਾ ਪੱਧਰ 2001 ਵਿੱਚ 53.67% ਤੋਂ 65.46% ਹੈ। 2018-19 ਵਿੱਚ ਬਾਹਰੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 28% ਭਾਗੀਦਾਰ ਔਰਤਾਂ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ 2000-01 ਵਿੱਚ 13% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਨ।
‘ਵਰਲਡ ਇੰਪਲਾਇਮੈਂਟ ਐਂਡ ਸੋਸ਼ਲ ਆਉਟਲੁੱਕ ਟ੍ਰੈਂਡਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ’ 2018 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਅੱਜ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਔਰਤਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਲੇਬਰ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਹੁਦਿਆਂ ’ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 39% ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਔਸਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। 500 ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਸੀਈਓਜ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ 15% ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਉੱਦਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਬੋਰਡ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 2022 ਵਿੱਚ 15% (2016) ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 19.7% ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਉੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਪਾੜਾ ਹੈ।
ਲੜਕਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਘੱਟ ਹਾਜਰੀ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਛੱਡਣ ਦੀ ਦਰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਅਧਿਐਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲੜਕੇ ਬਿਹਤਰ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੇ ਉਪਲੱਬਧ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹੈ, ਸਿਰਫ 14% ਮਹਿਲਾ ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਔਰਤਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਸ਼ਿਪ ਅਹੁਦਿਆਂ ਦੇ 20% ਉੱਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਮਦਰਾਸ ਵਿੱਚ 314 ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ ਮਹਿਲਾ 31 ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ (10.2%) ਹਨ। ਬੋਰਡ ਆਫ ਗਵਰਨਰ ਜਾਂ ਕਾਉਂਸਿਲ ਆਫ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟਸ ਆਫ ਡਿਸਟਿੰਗੁਇਸਡ ਹਾਇਰ ਐਜੂਕੇਸਨ ਵਰਗੀਆਂ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਹਨ।
ਰੁਝਾਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੀਤੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਵੱਡੀਆਂ ਨੀਤੀਗਤ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਜਾਂ ਸਮਾਨਤਾ ਉਦੋਂ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ ਜਦੋਂ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਵੇਗੀ। ਸਾਖਰਤਾ ਇੱਕ ਵਰਦਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਰੋਜਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਥਪੜ੍ਹਨ ਜਾਂ ਲਿਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਨਾ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਰੁਕਾਵਟ ਹੈ।
ਬਰਵਾ (ਸਿਵਾਨੀ) ਭਿਵਾਨੀ, ਹਰਿਆਣਾ
ਮੋ. 94665-26148
ਡਾ. ਸੱਤਿਆਵਾਨ ਸੌਰਭ
ਹੋਰ ਅਪਡੇਟ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Facebook ਅਤੇ Twitter,Instagram, Linkedin , YouTube‘ਤੇ ਫਾਲੋ ਕਰੋ
