ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਕਰੀਅਰ ਬਦਲ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਮੌਕੇ

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਕਰੀਅਰ ਬਦਲ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਮੌਕੇ

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸ਼ਬਦ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ ਫੋਰੈਂਸਿਸ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਫੋਰਮ ਦਾ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਇੱਕ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ ਸਾਇੰਟੀਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਗਿਆਨ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧਿਕ ਨਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਪਰਾਧਿਕ ਜਾਂਚਾਂ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਿਆਨ ਤੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਹੈ ਤੇ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ; ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਆਦਿ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜਾਂਚ ਦੌਰਾਨ ਭੌਤਿਕ ਸਬੂਤ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਰਕੀਮੀਡੀਜ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਇਹ ਕਰੀਅਰ ਖੇਤਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਅਧਿਐਨਾਂ ’ਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਉਜਵਲ ਹੈ। ਇੱਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਜੋਂ, ਤੁਸੀਂ ਸਰਕਾਰੀ ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਧਿਐਨ ਤੁਹਾਡੇ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰੇਗਾ। ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਤ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਅਭਿਆਸ ਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸੇਵਾ ਦਫਤਰ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਲੈਬਾਰਟਰੀਆਂ, ਡਿਟੈਕਟਿਵ ਦਫਤਰਾਂ, ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਵਧ ਰਹੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਦੀ ਦਰ ਕਾਰਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੌਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਬੇਅੰਤ ਹਨ

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਣਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹੁਨਰ:

ਹੇਠਾਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹੁਨਰ ਹਰੇਕ ਚਾਹਵਾਨ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜ ਹਨ।

• ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਰਗੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਚੰਗਾ ਗਿਆਨ।
• ਇੱਕ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਨਾਲ- ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਤਕਨੀਕੀ ਹੁਨਰ
• ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਿੱਚ ਵੇਰਵੇ ਦੇਣ ਲਈ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਧਿਆਨ
• ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਨਿਰੀਖਣ ਹੁਨਰ
• ਧੀਰਜ ਅਤੇ ਮਜਬੂਤ ਵਿਸ਼ਲੇਸਕ ਹੁਨਰ
• ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦਬਾਅ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਟੀਮ ਭਾਵਨਾ ਵੀ ਹੈ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਕਰੀਅਰ ਲਈ ਕੋਰਸ:

ਇਸ ਖੇਤਰ ਲਈ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੋ ਹਿੱਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਅਧਾਰਿਤ ਕੋਰਸ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜਾ ਪੋਸਟ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ’ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਉੱਚ ਅਧਿਐਨ ਹੈ।
12ਵੀਂ ਦੇ ਕੋਰਸਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ: ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਫੋਕਸ ਅਤੇ ਦਿ੍ਰੜ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲੇ ਹੋ ਤਾਂ ਇਹ ਕੋਰਸ ਕਰੋ।

• ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ ਸਾਇੰਸ।
• ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਅਪਰਾਧ ਵਿਗਿਆਨ ’ਚ ਡਿਪਲੋਮਾ।
• ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਡਿਪਲੋਮਾ।
• ਐਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐਸ.

ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੋਰਸਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ: ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣਾ ਅਧਿਐਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਵਿਕਲਪ ਹਨ।

• ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਆਫ ਸਾਇੰਸ।
• ਐਮਡੀ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ (ਐਮਬੀਬੀਐਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ)।
• ਪੀਐਚਡੀ (ਰੁਚੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਖੋਜ)।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਕਰੀਅਰ ਵਿਕਲਪ:

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰੀਅਰ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲਾਂ ਹਨ।
ਕ੍ਰਾਈਮ ਸੀਨ ਇਨਵੈਸਟੀਗੇਟਰ: ਕ੍ਰਾਈਮ ਸੀਨ ਜਾਂਚਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਟੈਕਨੀਸ਼ੀਅਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਸਬੂਤ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇਣਾ ਹੈ; ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਦਿ੍ਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਮੱਦਦ ਕਰਨਾ। ਇੱਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਤਕਨੀਸ਼ੀਅਨ ਵਜੋਂ, ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਵੋਗੇ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਹੈ।

ਤੁਸੀਂ ਸਬੂਤ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋਵੋਗੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੂਨ, ਵਾਲ, ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ, ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਆਦਿ ਲਈ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਮੂਨੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ, ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੋਗੇ। ਅਪਰਾਧ ਸੀਨ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਸਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਅਪਰਾਧ ਸੀਨ ਜਾਂਚ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਿਆਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਪਰਾਧ ਸੀਨ ਜਾਂਚਕਰਤਾ ਦੀ ਔਸਤ ਅਧਾਰ ਤਨਖਾਹ ਲਗਭਗ 7,30,774 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਬੈਲਿਸਟਿਕਸ ਮਾਹਿਰ: ਉਹ ਬੰਦੂਕਾਂ, ਪਿਸਤੌਲਾਂ, ਗੋਲੀਆਂ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਚੀਜ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਅਪਰਾਧ ਜਾਂਚਕਰਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਜਾਂ ਜਾਸੂਸ ਦੀ ਅਸਲ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾਉਣ ਲਈ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ। ਨਾਲ ਹੀ, ਉਹ ਅਪਰਾਧ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਗੋਲੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੋਲੀ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਗੋਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਕੈਲੀਬਰ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਹ ਕਿੱਥੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਵੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਬੰਦੂਕ ਤੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ ਗਈ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਤੇ ਇਹ ਪਤਾ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਬੰਦੂਕ ਤੋਂ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ ਗਈ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਮਾਹਿਰ ਕਈ ਵਾਰ ਅਪਰਾਧ ਸੀਨ ਮੈਪਿੰਗ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਬੈਲਿਸਟਿਕਸ ਮਾਹਿਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਆਮ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਹਿਰ ਦਾ ਅੰਦਾਜਨ ਸਾਲਾਨਾ ਤਨਖਾਹ ਪੈਕੇਜ ਲਗਭਗ 4,84,298 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਬਲੱਡਸਟੇਨ ਪੈਟਰਨ ਐਨਾਲਿਸਟ: ਬਲੱਡਸਟੇਨ ਪੈਟਰਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਪੈਟਰਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਪਰਾਧਾਂ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਰਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ’ਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੂਨ ਦੇ ਤੁਪਕੇ, ਛਿੱਟੇ ਤੇ ਧੱਬਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਜੁਰਮ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਥਿਆਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੋਇਆ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇੱਕ ਪੀੜਤ ਜਾਂ ਸ਼ੱਕੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ, ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਹਮਲਾਵਰ ਕੌਣ ਸੀ ਤੇ ਕੀ ਜਖਮ ਸਵੈ-ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਬਲੱਡਸਟੇਨ ਪੈਟਰਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਬਣਨ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਐਂਟਰੀ-ਪੱਧਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ 3,40,000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਤੱਕ ਕਮਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਬਾਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਹੁਨਰ ’ਤੇ ਹੋਵੇਗਾ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਡੀਐਨਏ ਐਨਾਲਿਸਟ: ਡੀਐਨਏ ਵਿੱਚ ਜੈਨੇਟਿਕ ਕੋਡਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਡੀਐਨਏ ਨਿਰਧਾਰਨ ਅਪਰਾਧ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਇਹ ਪਤਾ ਲਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ੱਕੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਪੀੜਤਾਂ, ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਦਿ੍ਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਸਤੂਆਂ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਡੀਐਨਏ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਕੋਈ ਅਪਰਾਧ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਡੀਐਨਏ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਡੀਐਨਏ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਬਣਨ ਲਈ ਅਣੂ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਜੈਨੇਟਿਕਸ, ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਜਾਂ ਸਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਡੀਐਨਏ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਦੀ ਔਸਤ ਸਾਲਾਨਾ ਤਨਖਾਹ ਲਗਭਗ 5,00,000 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਟੌਕਸਿਕਲੋਜਿਸਟ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਮਨੁੱਖਾਂ ’ਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਗਿਆਨੀ ਮੌਤ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਹਿਰ, ਰਸਾਇਣ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜਹਿਰੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੋਸਟਮਾਰਟਮ, ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਜਾਂ ਡਰੱਗ ਟੈਸਟਿੰਗ ਮਾਮਲਿਆਂ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਟੌਕਸੀਕੋਲੋਜਿਸਟ ਬਣਨ ਲਈ, ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਟੌਕਸੀਕੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਨਾ ਤਨਖਾਹ ਲਗਭਗ 4,80,000 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਾਲੇ: ਉਹ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਲਿਖਤ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ ਵਿੱਚ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਪਤਾ ਵੀ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਰਗੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਕਰਾਰਨਾਮਿਆਂ, ਚੈੱਕਾਂ, ਬੈਂਕ ਸਟੇਟਮੈਂਟਾਂ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ ਦੀ ਜਾਅਲਸਾਜੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਹੋਰ ਚੀਜਾਂ ਦੀ ਵੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਸਤਖਤ ਦੀ ਵੈਧਤਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਸਤਾਵੇਜ ਦੀ ਸਬੰਧਿਤ ਉਮਰ। ਇਸ ਪੇਸ਼ੇ ਲਈ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਸਮਾਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਨਾ ਤਨਖਾਹ ਲਗਭਗ 5,00,000 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇਨਵੈਸਟੀਗੇਟਰ: ਇਹ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਮਾਹਿਰ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਡੇਟਾ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਹੈਕਿੰਗ ਵਰਗੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੂਲ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਗੁਆਚੇ ਜਾਂ ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਖਰਾਬ ਅਤੇ ਪੂੰਝੀਆਂ ਹਾਰਡ ਡਰਾਈਵਾਂ, ਸੈੱਲ ਫੋਨਾਂ ਤੇ ਟੈਬਲੇਟਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਸਮੇਤ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਧਦੀ ਮੰਗ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਕਾਫੀ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਡਿਜੀਟਲ ਫੋਰੈਂਸਿਕਸ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਫੋਰੈਂਸਿਕਸ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਜਾਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਖੇਤਰ ’ਚ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂਚਕਰਤਾ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਤਨਖਾਹ ਲਗਭਗ 7,50,000 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ: ਉਹ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੜਨ ਵਾਲੇ ਭੌਤਿਕ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਜਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਪੀੜਤ ਦੀ ਉਮਰ, ਲਿੰਗ ਤੇ ਭਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗੀਆਂ ਸੱਟਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਕਾਰਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਫੋਰੈਂਸਿਕ, ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ, ਜਾਂ ਭੌਤਿਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਨਾ ਤਨਖਾਹ ਲਗਭਗ 4,00,000 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ: ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਅਪਰਾਧਿਕ ਤੇ ਸਿਵਲ ਦੋਵਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਅਪਰਾਧੀ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ, ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਮਨੋਰਥ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸਜਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਕਿਸਮ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਲੰਘਣ ਲਈ ਚੁਣਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਜੇ ਉਹ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਾਦਮਿਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ ਲਗਭਗ 7,20,000 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਪੈਥੋਲੋਜਿਸਟ: ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਪੈਥੋਲੋਜਿਸਟ ਨੂੰ ਮੈਡੀਕਲ ਜਾਂਚਕਰਤਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਾਸ਼ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਮੌਤ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਪੈਥੋਲੋਜਿਸਟ ਦੁਆਰਾ ਪੋਸਟਮਾਰਟਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜਾਂਚਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਥਿਆਰ ਦੀ ਕਿਸਮ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪੀੜਤ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਅੰਦਾਜਨ ਸਮਾਂ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਪੈਥੋਲੋਜਿਸਟ ਬਣਨ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣੀ ਐਮਬੀਬੀਐਸ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮੈਡੀਸਨ ਵਿੱਚ ਐਮਡੀ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਪੈਥੋਲੋਜਿਸਟ ਲਗਭਗ 4,20,000 ਰੁਪਏ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਤਨਖਾਹ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਓਡੋਂਟੋਲੋਜਿਸਟ: ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਡੀਐਨਏ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਫਿੰਗਰਪਿ੍ਰੰਟ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਸਾਫ ਅਪਰਾਧਾਂ, ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਦੁਰਘਟਨਾ ਜਾਂ ਨਮੂਨੇ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਓਡੋਂਟੋਲੋਜਿਸਟ ਮਨੁੱਖੀ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਦੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ (ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਕੋਲ ਹਨ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਸਬੂਤ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੀੜਤਾਂ ਤੇ ਸ਼ੱਕੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਓਡੋਂਟੌਲੋਜਿਸਟ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਡੈਂਟਲ ਸਾਇੰਸ ਦਾ ਬੈਚਲਰ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ 5,00,000 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਕਮਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪੌਲੀਗ੍ਰਾਫ ਐਗਜ਼ਾਮੀਨਰ: ਪੌਲੀਗ੍ਰਾਫ ਇੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਜੋ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਅਤੇ ਗਵਾਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੇ ਗਏ ਝੂਠ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੌਲੀਗ੍ਰਾਫ ਪ੍ਰੀਖਿਅਕ ਬਣਨ ਲਈ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੌਲੀਗ੍ਰਾਫ ਪ੍ਰੀਖਿਅਕ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਤਨਖਾਹ ਪੈਕੇਜ ਲਗਭਗ 5,50,000 ਰੁਪਏ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਜਵਲ ਭਵਿੱਖ ਹੈ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਵਿਜੈ ਗਰਗ,
ਰਿਟਾਇਰਡ ਪਿ੍ਰੰਸੀਪਲ, ਮਲੋਟ

ਹੋਰ ਅਪਡੇਟ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Facebook ਅਤੇ Twitter,Instagram, Linkedin , YouTube‘ਤੇ ਫਾਲੋ ਕਰੋ