Social Media: ਨੌਜਵਾਨਾਂ ’ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਬਹਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿ ਕੀ ਉਮਰ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ, ਸਮਾਜਿਕ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। 2023 ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ 71% ਨੌਜਵਾਨ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਵਧੇਰੇ ਜੁੜੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਤੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸਾਈਟਾਂ ਤੇ ਐਪਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਬਣਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੋਸਟ ਕੀਤੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦੀ ਵੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਟੈਕਸਟ, ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਜਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ, ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੋਸਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਲਿੰਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸਾਈਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਜਾਂ ਨਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹੋਰ ਉਮਰ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਦੋਸਤੀ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮੱਰਥਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। Social Media
ਇਹ ਖਬਰ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Patiala News: ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 6276 ਪੰਚਾਂ ਨੂੰ ਸਹੁੰ ਚੁਕਾਉਣਗੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪਤਾ 13 ਤੋਂ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ’ਤੇ 2024 ’ਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਰਵੇਖਣ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਲਗਭਗ 1,300 ਜਵਾਬਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ, ਸਰਵੇਖਣ ’ਚ ਆਇਆ ਕਿ 35% ਕਿਸ਼ੋਰ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੰਜ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ’ਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਿਹਤਮੰਦ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ’ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਈ ਕਾਰਕਾਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਯੂਨੀਸੇਫ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ (2022) ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 62% ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਪਛਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿੱਦਿਅਕ ਸਰੋਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਾਖਰਤਾ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੀਮਤ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਐਕਸਪੋਜਰ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਵਿੱਚ 20% ਦੀ ਕਮੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ (2022) ਨੇ ਸਮੱਰਥਨ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਲਈ ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਅਣਉਚਿਤ ਜਾਂ ਖਤਰਨਾਕ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਨ ਸਾਈਕੋਲਾਜੀਕਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (2023) ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਈਬਰ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ 30% ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਮਿਸਿੰਗ ਐਂਡ ਐਕਸਪਲੋਇਟਿਡ ਚਿਲਡਰਨ ਦੀ 2023 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ 15% ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਕ੍ਰੀਨ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। Social Media
ਬਿਹਤਰ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਆਫਲਾਈਨ ਰੁਝੇਵੇਂ ਦਾ ਸਮੱਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਅਣਇੱਛਤ ਨਤੀਜੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਮਰ ਤਸਦੀਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ, ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਰੋਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੂ. ਕੇ. (2022) ਅਧਿਐਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 30% ਕਿਸ਼ੋਰ ਉਮਰ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਬਾਈਪਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਆਨਲਾਈਨ ਗੱਲਬਾਤ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਪਹੁੰਚ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਉਣਾ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਸਪਰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਮਾਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ
ਯੂਨੀਸੇਫ (2023) ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹਾਂ ਲਈ। ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਨਿਯੰਤਿ੍ਰਤ, ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਸਾਈਟਾਂ ਵੱਲ ਧੱਕ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਕਿਸ਼ੋਰ ਘੱਟ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਿਯੰਤਰਣਾਂ ਵਾਲੇ ਖਾਸ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜੇ ਹਨ, ਜੋ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਾਖਰਤਾ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸਾਹਿਤ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਆਨਲਾਈਨ ਅਭਿਆਸਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਕੂਲਾਂ ’ਚ ਵਿਆਪਕ ਡਿਜੀਟਲ ਸਾਖਰਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ। ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੋਤ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ। Social Media
2017 ਚਾਈਲਡ ਆਨਲਾਈਨ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਫਰੇਮਵਰਕ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ’ਚ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਇਜਾਜਤ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਉਮਰ-ਸਬੰਧਿਤ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਜੂਏ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਵਰਗੀ ਸਮੱਗਰੀ ’ਤੇ ਫਰਾਂਸ ਨੇ 2022 ’ਚ ਚੋਣਵੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਾਈਆਂ ਜੋ ਪੂਰਨ ਪਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਉਮਰ-ਸਬੰਧਤ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਾਈਆਂ ਜੋ ਮੁਕੰਮਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਿਤ ਪਹੁੰਚ ਜੋ ਕਿ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਿੱਖਿਆ, ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਸਮੱਗਰੀ ਨਿਯਮ ਨੂੰ ਜੋੜਦੀ ਹੈ, ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਵਿਹਾਰਕ ਹੈ ਜਦੋਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। Social Media
(ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ)
ਬਰਵਾ (ਸਿਵਾਨੀ) ਭਿਵਾਨੀ, ਹਰਿਆਣਾ
ਮੋ. 94665-26148
ਡਾ. ਸੱਤਿਆਵਾਨ ਸੌਰਭ
