ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਖ਼ਤਰਾ
ਅੱਜ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਮੁੱਚਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ, ਬਲਕਿ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ ਤੇ ਪੌਦੇ ਵੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਸਾਡੇ ਤੇ ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਸਿੱਧ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਵੀ ਭੰਗ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਜੀ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜਿੱਥੇ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਭੋਜਨ ਸਭ ਚੀਜਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਆਰਾਮ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿਗੜਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਸਦਕਾ ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਬੂ ਵਿਚ ਆ ਗਏ ਹਨ, ਯਾਨੀ ਅੱਜ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਇੰਨਾ ਆਦੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਿਨਾ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਜਬਰਦਸਤ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ ਆਰਥਰ ਟੋਫਟੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸਣ ਬਾਰੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:- ਇਹ ਧਰਤੀ ਮਰ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖਤਾ ਇਸ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਜੇ ਧਰਤੀ ਮਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਮਰ ਜਾਓਗੇ।
ਇੱਥੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀਆਂ 6 ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ਪਹਿਲਾ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੈ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਜੋਂ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਬਾਹਰੀ ਪਦਾਰਥ ਪਾਣੀ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਘਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੈ। ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈਹਵਾ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਹਵਾ ਵਿਚ ਇੱਕ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਸਰੋਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਬਾਹਰੀ ਤੱਤ ਜੁੜਨ ਨਾਲ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਦ ਇਸ ਨੂੰ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੀਜਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਆਵਾਜ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੈ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਆਮ ਜੀਵਨ ਸ਼ੋਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਣਚਾਹੇ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਸ਼ੋਰ ਨੂੰ ਸ਼ੋਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸ਼ੋਰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਬੇਚੈਨੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ
ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਚੌਥਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਖਾਦਾਂ ਤੇ ਜਹਿਰੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਮਿੱਟੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ ਮਿੱਟੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸਰੀਰਕ, ਰਸਾਇਣਕ ਜਾਂ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਗੁਣਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਅਜਿਹੇ ਅਣਚਾਹੇ ਬਦਲਾਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਤੇ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ’ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਤੇ ਉਪਯੋਗਤਾ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕੈਡਮੀਅਮ, ਕਰੋਮੀਅਮ, ਤਾਂਬਾ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ, ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦ, ਜੜ੍ਹੀ-ਬੂਟੀਆਂ, ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਗੈਸਾਂ ਆਦਿ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣਕਰਤਾ ਹਨ।
ਪੰਜਵਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੈ ਇਹ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਕਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਖਿੰਡ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਾਰੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਤੱਕ ਤੇ ਅਸੀਂ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਅਸਿੱਧੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ
ਛੇਵਾਂ ਥਰਮਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੈ
ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਅਣਚਾਹੀ ਗਰਮੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਜੋ ਇਸਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਥਰਮਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੀ ਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਥਰਮਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਰਿਫਾਇਨਰੀ, ਕਾਗਜ਼ ਮਿੱਲ, ਖੰਡ ਮਿੱਲਾਂ, ਸਟੀਲ ਪਲਾਂਟ ਵਰਗੇ ਉਦਯੋਗ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਥਰਮਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਥਰਮਲ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਥਰਮਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ’ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਜੋ 1950 ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। 1976 ਵਿਚ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕਰਕੇ, ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਾਰਾ 48 ਏ ਅਤੇ 51 ਏ (ਜੀ) ਦੁਆਰਾ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ
ਆਰਟੀਕਲ 48 ਏ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਆਰਟੀਕਲ 51 ਏ (ਜੀ) ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ‘ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਨਾਲ ਦਿਆਲੂ ਹੋਣ’ ਦਾ ਫਰਜ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ ਆਜਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਧ ਰਹੇ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ, ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਂਦੀ ਰਹੀ ਭਾਰਤ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ 1986 ’ਚ ਵਾਤਾਵਰਨ (ਸੁਰੱਖਿਆ) ਐਕਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਨੁੱਖੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਮੇਲਨ 5 ਜੂਨ, 1972 ਨੂੰ ਸਟਾਕਹੋਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਹ ਐਕਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਐਕਟ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਪਾਣੀ (ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ) ਐਕਟ 1974 ਵਿਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਹਵਾ (ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ) ਐਕਟ, 1981 ਐਕਟ, ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਅਤੇ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਲਈ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਪਹਿਲਾਂ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਬਾਦੀ ਹੈ, ਮਨੁੱਖੀ ਜਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਦੂਜੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਲਾਉਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ, ਵਧੇਰੇ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਦਰੱਖਤ ਹੋਣ ਦੇ ਫਾਇਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ
ਤੀਜੀ ਕੋਸਸਿ ਭੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ’ਚ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ ਚੌਥੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੀ ਚਿਮਨੀ ’ਚ ਇਕ ਫਿਲਟਰ ਲਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਅਤੇ ਚਿਮਨੀ ਨੂੰ ਉੱਚਾਈ ’ਤੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ’ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰਦੂਸਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਗਲੋਬਲ ਜਾਂ ਸਮੂਹਿਕ ਯਤਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਿ੍ਰੰਸੀਪਲ, ਮਲੋਟ
ਵਿਜੈ ਗਰਗ
ਹੋਰ ਅਪਡੇਟ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Facebook ਅਤੇ Twitter ‘ਤੇ ਫਾਲੋ ਕਰੋ।
