ਇੱਕ ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਬਜਟ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਪਿਛਲੀ 6 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਕਰੀਬ 10 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੁਆਹ ਹੋ ਗਏ । ਬਜਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿਰਫ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਕੀ ਹਾਲਤ ਹੋਈ।
ਉਸਦਾ ਅੰਦਾਜਾ ਇਸ ਤੋਂ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ 6 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਬੀਐਸਈ (ਬੰਬੇ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ) ਦੇ ਕੁੱਲ 30 ਸ਼ੇਅਰਾਂ ‘ਚੋਂ 29 ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਬਜਟ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ 2164 ਅੰਕ ਡਿੱਗ ਗਿਆ । ਬਜਟ ਦੇ ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ 2 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ 4.5 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਜਦੋਂ ਕਿ 6 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ 2.7 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਜਬਰਦਸਤ ਬਿਕਵਾਲੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬੀਐਸਈ ਦਾ ਪੂੰਜੀਕਰਨ 960938 ਕਰੋੜ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾਲ ਮਹਿਜ਼ 1139062 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਰਹਿ ਗਿਆ ।
ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਮੱਚੇ ਇਸ ਕੋਹਰਾਮ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਦਸ ਫੀਸਦੀ ਐਲਟੀਸੀਜੀ (ਲੋਂਗ ਟਰਮ ਕੈਪੀਟਲ ਗੇਨ) ਲਾਏ ਜਾਣ ਨੂੰ ਜਿੰਮੇਦਾਰ ਮੰਨ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਠੀਕ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਰੁਕ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਸ ਕਦਮ ਨੂੰ ਸਹਿਜ਼ਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਪਰ ਇਸ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕੁੱਝ ਅਹਿਮ ਕਾਰਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਉਂਜ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਜਦੋਂ ਉਛਾਲ ‘ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਸਾਰਾ ਸਿਹਰਾ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਸਰਕਾਰ ਉਸਨੂੰ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਉੱਕਦੀ ਪਰ ਜਦੋਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਇਸਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਚਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਈ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਹਿਲਾ ਅਹਿਮ ਕਾਰਨ ਤਾਂ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੰਸਾਰਿਕ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਬਾਹਰੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਸਾਡੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਰੂਪ ਨਾਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਮੱਚੇ ਕੋਹਰਾਮ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗਿਰਾਵਟ ਰਿਹਾ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਡਾ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸਗੋਂ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵੀ ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਡਿੱਗੇ । ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਉੱਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਤੋਂ ਔਸਤਨ 28 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਰਿਟਰਨ ਮਿਲਿਆ । ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ ਸੱਤ ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ਲਈ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਜੂਝਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਉੱਥੇ 28 ਫੀਸਦੀ ਰਿਟਰਨ ਬੇਸ਼ੱਕ ਹੀ ਕੁੱਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਲੱਗੇ ਪਰ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਕੁੱਝ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਸੱਚ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਖੇਡ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਣਾ ਬੇਹੱਦ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਬਾਜ਼ਾਰ ਇੱਕ ਹੀ ਝਟਕੇ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟਦਾ ਜਾਂ ਉੱਛਲਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਦੋਂ ਕੀ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਸਮਝਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਂਜ ਵੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਜਿਸ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕਾ ਸੀ, ਉੱਥੋਂ ਇਸਨੇ ਹੇਠਾਂ ਤਾਂ ਡਿੱਗਣਾ ਹੀ ਸੀ, ਕਾਰਨ ਚਾਹੇ ਜੋ ਵੀ ਰਹੇ ਹੋਣ।
ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਾਲ ਸਟਰੀਟ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤਾਂ ਅਗਸਤ 2011 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਛਲੀ 5 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਸੂਚਕਾਂਕ ‘ਡਾਊ ਜੋਂਸ’ ਵਿੱਚ 1175 ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਰਾਵਟ ਵੇਖੀ ਗਈ । ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ਤੋਂ 7 ਫੀਸਦੀ ਡਿੱਗ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਡਾਊ ਜੋਂਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 4.6 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਪਿਆ।
ਆਸਟਰੇਲਿਆਈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਨਾਲ 20 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਘਾਟਾ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ, ਉੱਥੇ ਹੀ 17 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਯੂਰਪੀ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ ਵੀ 6 ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸਹਿਜ਼ਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਤੋਂ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਹੀ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੇ ਸੀਈਓ ਮਾਰਕ ਜੁਕਰਬਰਗ ਨੂੰ 3.6 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦਿੱਗਜ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਵਾਰਨ ਬਫੇਟ ਨੂੰ 5.3 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਅਤੇ ਅਮੇਜੋਨ ਦੇ ਸੀਈਓ ਜੇਫ ਬੇਜਾਸ ਨੂੰ 3.2 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੈਸ਼ ਲੁੱਟ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕਾਰਵਾਈ
ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਕਿਉਂ ਡਿੱਗਿਆ? ਮਹਿੰਗਾਈ ਦਾ ਡਰ, ਅਮਰੀਕੀ ਫੈਡਰਲ ਦੀ ਸਖ਼ਤਾਈ ਅਤੇ ਬਾਂਡ ਯੀਲਡਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਇਸਦਾ ਅਹਿਮ ਕਾਰਨ ਰਹੇ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਮਜਦੂਰੀ ਦਰ 2009 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਸਰਵਉੱਚ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਖਰਚ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਵਧੀ ਹੈ, ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਿਆਸ ਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਰੇਮੀ ਪਾਵੇਲ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਫੈਡਰਲ ਰਿਜ਼ਰਵ ਦੇ ਨਵੇਂ ਗਵਰਨਰ ਬਣਦਿਆਂ ਹੀ ਉਹ ਵਿਆਜ਼ ਦਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਮਰੀਕੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਧਰਾਸ਼ਾਈ ਹੋ ਗਿਆ।
ਵਿਆਜ਼ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਚਲਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾਉਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਬਾਂਡਸ ਵੱਲ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵਧਿਆ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਬਿਕਵਾਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ, ਜੋ ਇਸ ਭਾਰੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਰਿਹਾ । ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਚੋਂ ਹਟਣਾ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਚੰਗਾ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਅਮਰੀਕੀ ਫੈਡਰਲ ਰਿਜ਼ਰਵ ਵਿਆਜ਼ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕੀ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਬਾਜ਼ਾਰ ‘ਚੋਂ ਪੈਸਾ ਖਿੱਚ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂੰਜੀ ਦੇ ਪਰਵਾਹ ‘ਤੇ ਬ੍ਰੇਕ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਫਿਲਹਾਲ, ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਮੱਚੇ ਕੋਹਰਾਮ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਜੇਕਰ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਜਰੂਰ ਖਤਰੇ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਪਰ ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਬਰਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਂਜ ਵੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਗਿਰਾਵਟ ਅਕਸਰ ਤੱਤਕਾਲੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ‘ਤੇ ਦੀਰਘਕਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਾ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਮੂਲ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ‘ਤੇ । ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਜਰੂਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਡਾਲਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕੀਮਤ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕੀ ਹੈ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਅਸਲੀ ਖੇਡ?
ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਜੋ ਲੱਖਾਂ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਪੂੰਜੀ ਡੁੱਬੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਕੁੱਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਲੱਖਾਂ ਕਰੋੜ ਦੀ ਪੂੰਜੀ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਇਹ ਚਰਚਾ ਕਿਤੇ ਸੁਣਾਈ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਕਿ ਜੋ ਲੱਖਾਂ ਕਰੋੜ ਡੁੱਬੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਖਿਰ ਗਏ ਕਿੱਥੇ? ਜੀ ਹਾਂ, ਇਹੀ ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖੇਡ ਹੈ।
ਅਕਸਰ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਵਧਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਖਰੀਦ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਚਾਨਕ ਇੱਕ ਹੀ ਝਟਕੇ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰ ਦੀ ਕੀਮਤ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਤੱਦ ਮਹਿੰਗੇ ਮੁੱਲ ‘ਤੇ ਖਰੀਦੇ ਗਏ ਸ਼ੇਅਰ ਨੂੰ ਮੁੱਲ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਡਰ ਦਿਖਾ ਕੇ ਵੱਧ-ਘੱਟ ਕਰਕੇ ਵੇਚਣ ਨੂੰ ਉਕਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਜੋ ਪੈਸਾ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਦੀ ਜੇਬ੍ਹ ‘ਚੋਂ ਨਿੱਕਲਿਆ, ਉਹ ਸਿੱਧੇ ਸ਼ੇਅਰ ਧਾਰਕ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਵਿਚਾਰਾ ਠੱਗਿਆ ਜਿਹਾ ਇਹੀ ਸੋਚਦਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਈ ਗਿਰਾਵਟ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਇਹ ਘਾਟਾ ਚੁੱਕਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਧੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ੇਅਰ ਕੁਦਰਤ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਆਫ਼ਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਨਸਾਨ ਬੇਬਸ ਹੋ ਜਾਵੇ ਸਗੋਂ ਇਹ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੂਜੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਿਯਮ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹਨ ਇਸ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ‘ਸੇਬੀ’ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ‘ਰੈਫਰੀ’ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀਮਤ ਦਾਇਰੇ ਤੱਕ ਬੱਝੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
