ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਅਤੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ
ਐਡਵਾਂਸ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਜੌਬ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਵਿੱਚ ਐਡਵਾਂਸ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੁਰਾਗ ਨੂੰ ਸਬੂਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਸਬੂਤ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਕਿਵੇਂ ਬਣਨਾ ਹੈ?
ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਬਣਨ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ
ਕਦਮ-1
ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਬਣਨ ਲਈ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾਉਣ ਲਈ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪੋਸਟਮਾਰਟਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਾਹਿਰ ਬਣਨ ਲਈ, ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਐਮਬੀਬੀਐਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਐਮਡੀ ਲਈ ਜਾਓ।
ਕਦਮ-2
ਕੋਰਸ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੁਝ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਲਿਸ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜਾਂਚ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੁਫੀਆ ਬਿਊਰੋ, ਕੇਂਦਰੀ ਜਾਂਚ ਬਿਊਰੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਪੁਲਿਸ ਬਲਾਂ ਦੇ ਅਪਰਾਧ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਲਈ ਮੌਕੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਾਹਿਰ ਜਰੂਰੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਲੈਬਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਜਾਸੂਸੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ
ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਾਹਿਰ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤਨਖਾਹ ਵਜੋਂ 30,000 ਤੋਂ 40,000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਉਮੀਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਜਾਸੂਸ ਏਜੰਸੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਹਨ। ਜੋ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ਉਹ ਪ੍ਰਤੀ ਕੇਸ 5,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 2 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਕੁਝ ਵੀ ਵਸੂਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੇ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਵਾਈ, ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਫਿੰਗਰਪਿ੍ਰੰਟਿੰਗ, ਕੀਟ ਅਧਿਐਨ, ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਾਹਿਰ/ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਣਨ ਲਈ ਯੋਗਤਾ
1. ਵਿੱਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ
ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨ, ਬੋਟਨੀ, ਬਾਇਓ ਕੈਮਿਸਟਰੀ, ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਬਾਇਓਲੋਜੀ, ਬੀ. ਫਾਰਮਾ, ਬੀਡੀਐਸ ਜਾਂ ਅਪਲਾਈਡ ਸਾਇੰਸ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਫਸਟ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਗਰੀ, ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਕੋਰਸ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁੱਢਲੀ ਲੋੜ ਹੈ।
2. ਯੋਗਤਾ:
ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਗਰੀ ਮੁੱਢਲੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਿਸੇ ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਧਦੀ ਅਪਰਾਧ ਦਰ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮਾਟੋ ਕਿ 100 ਅਪਰਾਧੀ ਬਖਸ਼ੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇੱਕ ਬੇਕਸੂਰ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ ’ਤੇ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਕਰਕੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉੱਨਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਾਹਿਰ/ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ
ਸੁਰਾਗ ਨੂੰ ਸਬੂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮੰਨਣਯੋਗ ਹਨ। ਇੱਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦਾ ਕੈਰੀਅਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਮਤ ਕਰਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ’ਤੇ ਪਾਏ ਗਏ ਖੂਨ, ਥੁੱਕ, ਵਾਲਾਂ, ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਸ਼ੱਕੀ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਸਬੂਤਾਂ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਗਵਾਹੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਨਿਰਧਾਰਨ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਂਚ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਲਈ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦਾ ਕੈਰੀਅਰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਰੋਮਾਂਚਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਕੈਰੀਅਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਅਪਰਾਧਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਮਾਹਿਰਾਂ/ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ।
ਪੇਸ਼ਕਸ਼: ਵਿਜੈ ਗਰਗ
ਰਿਟਾਇਰਡ ਪਿ੍ਰੰਸੀਪਲ, ਮਲੋਟ
ਹੋਰ ਅਪਡੇਟ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Facebook ਅਤੇ Twitter,Instagram, Linkedin , YouTube‘ਤੇ ਫਾਲੋ ਕਰੋ
