ਭਾਰਤ ’ਚ ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ?
ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪਾੜੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਅਤੇ ਵਰਚੁਅਲ-ਲਰਨਿੰਗ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜੋ ਚੀਜ਼ ਗੁੰਮ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ, ਬਾਹਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕਤਾ ਦਾ ਢੱੁਕਵਾਂ ਸੰਪਰਕ ਹੈ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕਿ ਪ੍ਰੀ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਮਾਪੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਵੇਗੀ?
ਭਾਵੇਂ ਨੇੜਲੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਣ, ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲਰ ਸਮਾਜਿਕ ਦੂਰੀਆਂ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ, ਮਾਸਕ ਅਤੇ ਸਵੱਛਤਾ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਿੱਠਣਗੇ ਇਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਫਿਲਹਾਲ, ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਪਾੜੇ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵਰਚੁਅਲ ਟਿਊਟਰਿੰਗ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਵਰਚੁਅਲ ਲਰਨਿੰਗ ਇੱਟਾਂ ਤੇ ਮੋਰਟਾਰ ਸਕੂਲਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਘੱਟ ਅਬਾਦੀ ਲਈ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿੱਖਿਆ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਵਿੱਦਿਆ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਮਹਿੰਗੀ ਵੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਹਿਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਨਵੇਂ ਰਸਤੇ ’ਤੇ ਤੁਰਨ ਲਈ ਕਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹਨ।
ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਕ੍ਰੀਨ ਟਾਈਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਰਚੁਅਲ ਲਰਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸੇਗਾ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਦਿ੍ਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਵਰਚੁਅਲ ਕਲਾਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕੰਮ ਹੈ ਤਿੰਨ ਜਾਂ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣਾ ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲ ਇਸ ਸਲਾਹ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਰਚੁਅਲ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਰੀਰਕ, ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਚੁਅਲ ਕਲਾਸ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕਲਾਸਰੂਮ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਇੰਟਰ-ਐਕਟਿਵ, ਆਕਰਸ਼ਿਕ ਤੇ ਮੁਫਤ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਣਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨੋਦਸ਼ਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੇ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਕਿਸੇ ਚੀਜ ਬਾਰੇ ਉਤਸੁਕ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਏਗਾ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਬੱਚੇ ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਕਾਰਟੂਨ ਸ਼ੋਅ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਖੇਡ-ਅਭਿਨੈ ਤੇ ਜਾਣੂ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦੈ।
ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਲਈ, ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਕਿ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਕਿਸ ਚੀਜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕੋਵਿਡ-ਅਨੁਕੂਲ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਾਨ ਸਕਿੱਟਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚੁਣੌਤੀ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢੰਗ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਿਖਣਾ, ਪੜ੍ਹਨਾ, ਅੰਕਗਣਿਤ ਦੇ ਹੁਨਰ ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਬੇ-ਅਰਾਮੀ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਵੇ ਨਵੇਂ ਆਮ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਬੇਸ਼ੱਕ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰੀਰਕ ਤੇ ਠੋਸ ਸੰਬੰਧ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ ਪਰ ਧੀਰਜ ਤੇ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਨੂੰ ਮੁੜ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਯੁੱਗ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ਿਤਾ ਵੀ ਲਿਆਂਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਮਾਪੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਕਿਵੇਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬੱਚੇ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਕੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਨਾ ਸਿਰਫ ਬੱਚੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸਮਝਦਾਰ ਵੀ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਬਚਪਨ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕੁਝ ਸੰਦੇਹਵਾਦੀ ਹਨ ਜੋ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਟ ਅਤੇ ਮੋਰਟਾਰ ਮਾਡਲ ਬਿਹਤਰ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸੰਗਠਿਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਹੋਣਗੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਬਲਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਵਰਚੁਅਲ ਇਕੱਠ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਮਾਪਿਆਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜੋੜਨ, ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨ ਤੇ ਆਪਸੀ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ’ਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ ਉਹ ਬੱਚੇ ਦੇ ਬੋਧਾਤਮਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਹੁਨਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ’ਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਹੈ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਦਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਨਾ ਕਿ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖਿਆ ਚੰਗੀ ਖਬਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਅਟੁੱਟ ਕੁਆਂਟਮ ਸ਼ਿਫਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਣਗੇ।
ਵਿਜੈ ਗਰਗ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਪਿ੍ਰੰਸੀਪਲ, ਮਲੋਟ
