Delhi pollution: ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਾਲੇ 30 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 21 ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖਰਾਬ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕਣਾਂ ਦਾ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ (ਪੀਐਮ 2.5) ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਲਗਭਗ 10 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਭਾਰੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਵੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਹਰ ਲੰਘਦੇ ਦਿਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਟਿਕਾਊ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
Delhi pollution
ਟਿਕਾਊ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਕੇ, ਸ਼ਹਿਰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਨਵੇਂ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਧੂੜ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਆਰਥਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ-ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਉਦਯੋਗਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਟਿਕਾਊ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵੱਲ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। Delhi pollution
Read Also : Punjab News: ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਇਹ 2 ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ
ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼, ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਢੁੱਕਵੇਂ ਆਵਾਜਾਈ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਢੁੱਕਵੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੀ ਗੈਰ-ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਵੰਡ ਵਰਗੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਵਾਲੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਗਤੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵਾਹਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪੱਧਰ ਵਧਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਗੈਰ-ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ, ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਦੇ ਨਾਲ, ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜੋਖਮ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਹਤ ਲਈ ਖਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਈ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹਾਲਾਤ | Delhi pollution
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤੇ ਤੀਬਰ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਧੂੰਏਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਅਕਸਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ, ਜਨਤਕ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਉਤਸਾਹਿਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਸਾਈਟਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਦੂਸਣ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਰਗੇ ਉਪਾਵਾਂ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਪਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਖੇਤਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਨਿੱਜੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਫੈਲਾਅ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਟਿਕਾਊ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣਾ ਬੇਹੱਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦਾ ਸਮੱਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਾਧਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਈਕ੍ਰੋਕ੍ਰੈਡਿਟ ਅਤੇ ਕਰਜੇ ਵਧੇਰੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਾਫ-ਸੁਥਰੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਮਿਊਂਸਪਲ ਪੱਧਰ ਦੋਵਾਂ ’ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ
ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਪਿੰਗ ਯਾਓ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਰਗੇ ਸਫਲ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਏਕੀਕਿ੍ਰਤ ਨੀਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਫੈਲਾਅ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਘਟਾਉਣ ’ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਹਾਇਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਢਜਹੀਂ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਉਸਾਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਾਨਕ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸਮੱਰਥਨ ਦੇਣ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਭਾਰੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਉੱਦਮ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਵਰਗੇ ਘੱਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ
ਉੱਨਤ ਤਕਨੀਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੂ-ਸਥਾਨਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨਕ-ਸਥਾਈ ਵੰਡ ਪੈਟਰਨਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਮੈਪਿੰਗ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮੱਦਦਗਾਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰਟ ਸਿਟੀ ਬਣਾਉਣ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਿਹਤ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਟਿਕਾਊ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਸਹੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਪੱਧਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਨੀਤੀ ਦਾ ਤਾਲਮੇਲ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉੱਤਮ ਅਭਿਆਸਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਅਪਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ, ਘੱਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਭਵਿੱਖ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਜੋ ਇਸਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਲਚਕੀਲੇ, ਸੰਮਿਲਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸਣ-ਮੁਕਤ ਰਿਹਾਇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਗੀਆਂ।
ਡਾ. ਸੱਤਿਆਵਾਨ ਸੌਰਭ
ਕੌਸ਼ੱਲਿਆ ਭਵਨ, ਬਰਵਾ (ਸਿਵਾਨੀ)
ਭਿਵਾਨੀ, ਹਰਿਆਣਾ
ਮੋ. 94665-26148
