Unemployment In Nepal: ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਗੁੱਸੇ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ, ਜੋ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੇ ਭਾਈ-ਭਤੀਜਾਵਾਦ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸਨ, ਨੇ ਸਿਰਫ਼ 36 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਦਾ ਤਖਤ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਦਿਖਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ‘ਨੇਪੋ ਬੇਬੀਜ਼’ ਯਾਨੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਵੰਸ਼ਵਾਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਊਰਜਾ ਨੇ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। Unemployment In Nepal
ਇਹ ਖਬਰ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : Punjab News: ਹਸਪਤਾਲ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲਦੇ ਹੀ ਐਕਸ਼ਨ ’ਚ ਆਏ CM ਮਾਨ, ਬੁਲਾਈ ਮੀਟਿੰਗ
ਕਿ ਕੀ ਜਨਰੇਸ਼ਨ-ਜ਼ੈੱਡ (ਜਨਰੇਸ਼ਨ ਜ਼ੈੱਡ) ਹੁਣ ਨੇਪਾਲ ਦਾ ਨਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜੇਕਰ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਿਗੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ, ਨੇਪਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ, ਨੇਪਾਲ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਮਾਓਵਾਦੀ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਟਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਘਸੀਟਿਆ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਿਸਟਮ ਵਿਰੁੱਧ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕਰੀਏ, ਜਿੱਥੇ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਧਾਂਦਲੀ ਵਿਰੁੱਧ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਅਸਥਿਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਨੇਪਾਲ ਵੀ ਉਸੇ ਰਸਤੇ ’ਤੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੇ ਕੰਢੇ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਧਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਕਿ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੇ ਭਾਈ-ਭਤੀਜਾਵਾਦ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਹੁਣ ਚੁੱਪ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਗੇ। ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਲਗਭਗ 87 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਆਬਾਦੀ ਮੋਬਾਇਲ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ 62 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੋਕ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। Unemployment In Nepal
ਨੌਜਵਾਨ ਟਵਿੱਟਰ ਅਤੇ ਯੂਟਿਊਬ ’ਤੇ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪੋਸਟ ਕਰਨਾ ਅੱਗ ’ਤੇ ਤੇਲ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਮਹਿੰਗਾਈ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਨੇਤਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਜਨਤਾ ਲਈ ਅਸਹਿ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਜਨਤਾ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਨੇਪਾਲ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਾਰੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਸੱਤਾ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਹਨ। Unemployment In Nepal
ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਹੈ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਫੌਜ ਵਿਚਕਾਰ ਟਕਰਾਅ ਹੈ, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਜੇ ਵੀ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਨੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਨੇਪਾਲ ਦਾ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਲਹਿਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਕਦੇ ਅਣਵੰਡੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ। ਅੱਜ ਉਹ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਤੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ-ਜਿਹੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਭਾਈ-ਭਤੀਜਾਵਾਦ, ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਅਸੰਤੋਸ਼। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹਨ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਲਈ ਇੱਕ ਚੇਤਾਵਨੀ ਹਨ। Unemployment In Nepal
ਜੇਕਰ ਆਪਾਂ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਦੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿਚਕਾਰ ਡੂੰਘੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਬੰਧ ਹਨ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ, ਵਪਾਰ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਨੇਪਾਲ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ’ਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰੇਗਾ। ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਵਧਦੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਲਈ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਸਮੱਰਥਨ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਆਪਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਇਹ ਬਗਾਵਤ ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦਾ ਪੱਧਰ ਹੁਣ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ‘ਨੇਪੋ ਬੇਬੀਜ਼’ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਰੁੱਧ ਉੱਠੀ ਇਹ ਆਵਾਜ਼ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਨੇਪਾਲ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ, ਸਗੋਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਵੇਗੀ।
ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹੋਏ, ਨੇਪਾਲ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਇਹ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਇਹ ਜਨ ਅੰਦੋਲਨ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪੁੱਟ ਸੁੱਟਣ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਾ ਰਹੇ, ਸਗੋਂ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ’ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਤੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਸੁਧਾਰਾਂ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਨੇਪਾਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉਸੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਨੌਜਵਾਨ ਇਸ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਨੇਪਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਪੂਰੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। Unemployment In Nepal
(ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ)
ਕਿਸ਼ਨ ਸੰਮੁਖਦਾਸ ਭਵਨਾਨੀ
