ਨੀਤੀ ਬਣਾਉਣ ਤੇ ਨੀਤੀ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੀਤੀਗਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੀਤੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹੱਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਤੁਰੰਤ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਪ-ਨੀਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣਾ, ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਨੀਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਸੋਧਾਂ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦੇਣਾ।
ਉਹ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਸਬੰਧਿਤ ਡੇਟਾ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਉਹ ਫਿਰ ਨੀਤੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਬੰਧਿਤ ਡੇਟਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਮੁਹਾਰਤ ਤੇ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਹ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਪਾਵਰਕੌਮ ਦੀ ਕੁੰਡੀ ’ਚ ਫਸੇ ਬਿਜਲੀ ਚੋਰ, 75 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਠੋਕਿਆ ਜ਼ੁਰਮਾਨਾ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ‘ਥਿੰਕ-ਟੈਂਕ’ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਵਲ ਸਰਵਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਲੈਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦੇ ਕੇ ਨੀਤੀਗਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਸ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕਤਾ, ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਉਪਲੱਬਧ ਸਰੋਤਾਂ, ਸਵੀਕਾਰਯੋਗਤਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਨੀਤੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਉਪਬੰਧਾਂ, ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਮੌਜੂਦਾ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਨੀਤੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਠੋਸ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਿ੍ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਰੋਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਤੇ ਜਨਤਕ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਬਰਬਾਦੀ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਕੁਸ਼ਲਤਾ ਜਾਂ ਗੈਰ-ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
16,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਲਾਬ ਬਣਾ ਕੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੋਕੇ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ
ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਹਤ, ਸੰਚਾਰ ਆਦਿ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਤੇ ਤਰਜੀਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨਾ, ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਲਈ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਰਾਜ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ (Civil Services) ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਜਮੀਨ, ਜਲ ਸਰੋਤ, ਜੰਗਲ, ਗਿੱਲੀ ਜਮੀਨ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਰਗੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਦੇਵਾਸ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ ਉਮਾਕਾਂਤ ਉਮਰਾਓ ਨੇ 16,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਲਾਬ ਬਣਾ ਕੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੋਕੇ ਨਾਲ ਲੜਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ।
ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੜਕਾਂ, ਬਿਜਲੀ, ਸੰਚਾਰ, ਬਜ਼ਾਰ ਕੇਂਦਰਾਂ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਸਰਕਾਰੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਉੱਦਮਾਂ ਤੇ ਜਨਤਕ ਉਪਯੋਗਤਾ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਆਈਏਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਰਿਤੂ ਮਹੇਸ਼ਵਰੀ ਨੇ ਕਾਨ੍ਹਪੁਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਬਿਜਲੀ ਚੋਰੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਵੇਂ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਸਮਾਰਟ ਮੀਟਰ ਲਵਾਏ। ਕੁਦਰਤੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਪੀ. ਨਰਹਰੀ ਨੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਰੁਕਾਵਟ-ਮੁਕਤ ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜੋ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਪਾਹਜ਼ ਲੋਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਵਧਦੀ ਗਰਮੀ ਦਾ ਕਹਿਰ
ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ, ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮੱਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਹੀ ਰਵੱਈਏ ਦੇ ਨਾਲ, ‘ਜਨਤਾ ਕੀ ਅਧਿਕਾਰੀ’ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਆਈਏਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਮਿਤਾ ਸੱਭਰਵਾਲ ਨੇ ਵਾਰੰਗਲ ਵਿੱਚ ‘ਫੰਡ ਯੂਅਰ ਸਿਟੀ’ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਨਕਸਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਜੰਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਫੁੱਟ ਓਵਰ-ਬਿ੍ਰਜਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ। ਨਾਗਰਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।
ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਏਜੰਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਪੁਲ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੰਟਰਫੇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਤੇ ਫੀਡਬੈਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਨਪੁਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮੁਦਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨੀਤੀ ਖੇਤਰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਮੁੱਖ ਫੋਕਸ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਵਾਰਨ ਵਿਧੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਉਹ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਮੀਦਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
