ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਕਰੀਅਰ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਇੱਕ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਕਿਵੇਂ ਬਣਨਾ ਹੈ?
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਾਰਟੂਨਾਂ, ਡਰਾਇੰਗਾਂ ਤੇ ਸਕੈਚਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਮੌਜੂਦਾ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਰੁਝਾਨਾਂ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਰੋਜਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹਾਸੇ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਡਰਾਇੰਗ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਿੰਗਲ ਪੈਨ ਡਰਾਇੰਗ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਮੁੱਦੇ ਜਾਂ ਇਵੈਂਟ ’ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸੀਰੀਅਲ ਕਾਰਟੂਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ, ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮਿਆਦ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਪਾਤਰ ਦਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਟੂਨਿਸਟਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਅਖਬਾਰਾਂ ਜਾਂ ਰਸਾਲਿਆਂ, ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਨਾਵਲਾਂ, ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਗੇਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਸਕੈੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੈਨਸਿਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਫ੍ਰੀਹੈਂਡ ਖਿੱਚਣਾ। ਅਗਲਾ ਕਦਮ ਹੈ ਸਿਆਹੀ ਵਿੱਚ ਡਰਾਇੰਗ ਉੱਤੇ ਜਾਣਾ, ਪੈਨਸਿਲ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਟਾਉਣਾ; ਕੰਪਿਊਟਰ ਡਰਾਇੰਗ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਵਰਤਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ
ਇੱਕ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਦਾ ਕੰਮ ਅਖਬਾਰਾਂ, ਰਸਾਲਿਆਂ ਤੇ ਹੋਰ ਪਿ੍ਰੰਟ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਤੇ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਐਨੀਮੇਟਡ ਕਾਰਟੂਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਮਾਡਲ ਡਰਾਇੰਗ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸਕੈਚ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਿਰਫ ਐਨੀਮੇਟਡ ਪਾਤਰਾਂ, ਵਿਸ਼ਾ ਸਮੱਗਰੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹਨ। ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦਰਜਨਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਯੋਗਤਾ:
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਕੋਰਸਾਂ ਲਈ ਯੋਗ ਬਣਨ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਲੋੜ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਹੈ।
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹੁਨਰ:
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਟੂਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਿੱਜੀ ਦਿ੍ਰਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਖਿੱਚਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ, ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਐਨੀਮੇਟਡ ਵਰਣਿਤ ਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ; ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਾਰਟੂਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖਬਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ ਤੇ ਸੰਦਰਭ ਤੋਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰੋ।
ਉਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ’ਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਜਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ; ਮੋਟਾ ਡ੍ਰਾਫਟ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਲਈ ਸੰਪਾਦਕ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰੋ; ਸਟੋਰੀਬੋਰਡ, ਟਾਈਪਸੈਟਿੰਗ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਓ।
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ, ਸਿਨੇਮੈਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ; ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਡਰਾਇੰਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਕਰੋ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਜਾਂ ਹੱਥ ਰੈਂਡਰ ਡਰਾਇੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ; ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਨਿਯਮਿਤ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਕਾਮਿਕ ਸਟਿ੍ਰਪਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰੋ ਅਤੇ ਖਿੱਚੋ।
ਸਟੈੱਪ-1
12ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚਾਹਵਾਨ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਫਾਈਨ ਆਰਟ, ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ, ਪੇਂਟਿੰਗ, ਜਾਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਡਰਾਇੰਗ, ਪੇਂਟਿੰਗ, ਚਿੱਤਰਣ, ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ, ਕੰਪਿਊਟਰ ਗ੍ਰਾਫਿਕਸ ਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਵਰਗੇ ਕੋਰਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਸਟੈੱਪ-2
ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵੀ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਨਾਮਵਰ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰੁਜਗਾਰਦਾਤਾ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਅਹੁਦਿਆਂ ਲਈ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 2 ਸਾਲ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਅਹੁਦਿਆਂ ਜਾਂ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 5-7 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਤਜਰਬੇ ਲਈ ਇੱਕ ਉੱਨਤ ਡਿਗਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੋਰਸ:
- ਬੀ. ਏ. (ਕਲਾ)
- ਬੀ.ਐਫ.ਏ. (ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ)
ਮਾਸਟਰ ਦੇ ਕੋਰਸ:
- ਐੱਮ. ਏ. (ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ)
- ਐੱਮ.ਏ. (ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ)
- ਰਟੂਨਿਸਟ ਲਈ ਕੋਰਸ਼ ਪੇਸ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ:
- ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ, ਬੰਗਲੌਰ
- ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ
- ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਗੇਮਿੰਗ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਵੇਰਵਾ:
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਨੌਕਰੀ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਜਾਂ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਟੂਨ, ਕਾਮਿਕ ਸਟਿ੍ਰਪਸ ਜਾਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕਾਰਟੂਨ ਵਿਕਸਿਤ ਅਤੇ ਬਣਾਉਣਾ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਨੌਕਰੀ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਟੂਨ, ਕਾਮਿਕ ਸਟਿ੍ਰਪ ਜਾਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੋਧਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਉਹ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸਕੈਚ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਡਰਾਇੰਗ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮੈਮੋਰੀ, ਲਾਈਵ ਮਾਡਲ, ਨਿਰਮਿਤ ਉਤਪਾਦਾਂ ਜਾਂ ਹਵਾਲਾ ਸਮੱਗਰੀ ਤੋਂ ਵੇਰਵੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਵਰਕ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਵਿੱਚ ਐਨੀਮੇਟਿਡ ਕਾਰਟੂਨ ਦਿ੍ਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਐਕਸ਼ਨ ਨੂੰ ਨਾਟਕੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਪੈਟਰਨ ਤੇ ਮੂਡ ਅਤੇ ਪੇਂਟ ਬੈਕਗ੍ਰਾਊਂਡ ਲੇਆਊਟ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਕਰੀਅਰ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ:
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਉਹ ਇੱਕ ਵੈਬਸਾਈਟ ਬਣਾਈ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪ੍ਰਸੰਸਕਾਂ ਦੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਾਰਟੂਨ-ਸਬੰਧਤ ਵਪਾਰਕ ਸਾਮਾਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੀ-ਸ਼ਰਟਾਂ, ਮੱਗ ਜਾਂ ਗ੍ਰੀਟਿੰਗ ਕਾਰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਜਾਂ ਕਾਮਿਕ ਸਟਿ੍ਰਪਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਟੂਨ ਪਾਤਰ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਵੀ ਨਵੇਂ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਲਾਇੰਟਸ ਨੂੰ ਕਲਾਇੰਟਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਲਾਹ ਦੇਣਾ ਚੰਗੇ ਗਾਹਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਤੇ ਵਾਧੂ ਕੰਮ ਲਈ ਰੈਫਰਲ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਫ੍ਰੀਲਾਂਸਰਾਂ ਕੋਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਘਰ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਨੈਟ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਫ੍ਰੀਲਾਂਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਖਬਾਰ ਜਾਂ ਮੈਗਜੀਨ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਜਾਂ ਕਾਮਿਕ ਕਾਰਟੂਨਿਸਟ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਹਾਊਸਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਜਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ, ਲਗਭਗ ਹਰ ਅਖਬਾਰ ਕਾਰਟੂਨ ਲਈ ਕੁਝ ਜਗ੍ਹਾ ਰਾਖਵੀਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਰਿਟਾਇਰਡ ਪਿ੍ਰੰਸੀਪਲ,
ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ,
ਮਲੋਟ
ਹੋਰ ਅਪਡੇਟ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ Facebook ਅਤੇ Twitter,Instagram, Linkedin , YouTube‘ਤੇ ਫਾਲੋ ਕਰੋ
